Zmiana a innowacje

Innowacja to wartość i/lub jakość, będąca efektem szczególnej co do rodzaju zmiany, tj. zmiany innowacyjnej. Warto podkreślić, że duża część pożądanych bądź wręcz koniecznych dla systemu zmian, nie musi być i nie jest innowacyjna.

Innowacja  (łac. innovatio – odnowienie) – stanowi nową (dla firmy, organizacji, społeczności, cywilizacji [generalnie, dla określonego systemu]), wprowadzoną przez człowieka wartość bądź jakość, dotyczącą jej celów lub sposobów ich realizacji. Innowacja biznesowa jest zatem nowością, mającą zastosowanie w działalności gospodarczej.

Innymi słowy, innowacja jest nowością w obszarze wartości i/lub jakości w odniesieniu do danego systemu. W szeregu ujęć, nowość taka może być także mutacją bądź przeniesieniem wartości / jakości z innych systemów – ważne jednakże, aby była nowością w odniesieniu do danego systemu. 

Podstawowy dla  współczesnej (2016 r.) wykładni innowacji w UE jest podręcznik Oslo, stanowiący (zdaniem OECD) najbardziej znaczący w skali międzynarodowej zasób wskazówek dotyczących gromadzenia i użytkowania danych na temat działalności innowacyjnej w przemyśle. Podręcznik opisuje zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji oraz sposób pomiaru działalności naukowej i technicznej. 

Podręcznik Oslo wprowadza następujący  podział innowacji:

Podział ze względu na techniczność / technologiczność:

  • innowacje techniczne / technologiczne (technological product and process (TPP) innovations), które można podzielić na innowacje produktowe (product innovations) oraz innowacje procesowe (process innovations)
  • innowacje nietechniczne / nietechnologiczne (non-technological innovations), dzielące się na innowacje organizacyjne (organisational innovations) oraz innowacje marketingowe (marketing innovations). 

W praktyce wprowadzenie innowacji organizacyjnych jest często warunkiem koniecznym wdrożenia innowacji technicznych.

Podział ze względu na obszar:

  • innowacje dla świata (new to the world)
  • innowacje dla rynku (new to the market)
  • innowacje dla firmy (new to the firm)

Podział ze względu na autorstwo:

  • innowacje samodzielne (developed by the firm itself) – występujące coraz rzadziej
  • innowacje wspólnie (developed in co-operation with others enterprises or institutions) 
  • innowacje z zewnątrz (mainly developed by other enterprises or institutions)

W świecie szeroko rozpowszechnianej i ekspandującej wiedzy, firmy nie są już w stanie opierać się wyłącznie na swoich własnych badaniach i zmuszone są do częstego pozyskiwania patentów i/lub licencji na wynalazki i inne nowatorskie rozwiązania od podmiotów trzecich. Udostępniają także tym podmiotom swoje wynalazki własne, których same nie wykorzystują – na zasadzie sprzedaży licencji, tworzenia konsorcjów czy firm rozwiązań typu spin-off. To model innowacji otwartej, do której przeciwny jest model innowacji zamkniętej, wiążący się z ograniczeniem użycia wewnętrznych zasobów innowacyjnych rozwiązań tylko do własnej firmy i nie korzystania z zasobów z zewnątrz.

H. Chesbrough zaproponował stosowny podział rozwiązań innowacyjnych – ze względu na ich otwartość:  

  • innowacja zamknięta (closed innovation)
  • innowacja otwarta (Open Innovation)

Różnice pomiędzy innowacją zamkniętą oraz otwartą, źródło: http://www.openinnovation.eu/open-innovation/  

Zmiany wg Podręcznika Oslo nie uznawane za innowacje:

  • zaprzestanie wykorzystywania procesu, metody marketingowej lub organizacyjnej bądź zaprzestanie oferowania produktu 
  • proste zastąpienie lub rozszerzenie [posiadanych produktów]
  • zmiany wynikające wyłącznie ze zmian cen czynników produkcji
  • dostosowywanie [produktów] do indywidualnych wymogów 
  • regularne zmiany sezonowe i inne zmiany cykliczne [produktów]
  • obrót nowymi lub znacząco udoskonalonymi produktami. 

Generalnie, wg Podręcznika minimalnym kryterium zaistnienia innowacji jest to, że musi ona stanowić nowość dla firmy (new to the firm). Może się zdarzyć, że dany produkt, proces, metoda marketingowa czy metoda organizacyjna zostały już wdrożone w innych firmach, jeśli jednak są one nowe dla firmy rozpatrywanej w badaniu  (a w przypadku produktów i procesów – jeśli są znacząco udoskonalone), wtedy mamy do czynienia z innowacją w tej firmie.

Praktyka pokazuje, że zmiany o charakterze innowacyjnym wnoszą zwykle najwyższą wartość / jakość do organizacji. Jednakże tezę, iż warunkiem odbudowy, wzmocnienia i stabilizacji wzrostowej w danym systemie stanowić muszą jedynie zmiany innowacyjne stricte, uznać należy za co oczywiście błędną. 

Przykładem może być powszechnie znana, dobrze udokumentowana i znacząca zmiana o charakterze organizacyjnym w firmie Augiasza (działalność gosp. 01.5 wg PKD), gdzie przedmiot zmiany innowacją najpewniej nie był – jakkolwiek jej przyjęty sposób wykonania innowację stanowił niewątpliwie;-)      

Dlatego też zmiany powinno się oceniać nie pod kątem ideologicznym (a w wielu ujęciach innowacje w istocie są tak traktowane) lecz pod kątem wnoszenia określonych, mierzalnych wartości biznesowych i społecznych. Dobra zmiana jest dobra nie dlatego, że jest innowacyjna jako taka, lecz dlatego, że przynosi realną, mierzalną wartość, pożądaną przez określonych interesariuszy.

Co do dobrych zmian w przemyśle polskim, ograniczanie się w działaniach jedynie do stymulowania zmian stricte innowacyjnych, głównie w obszarze technologii, i to jedynie w wybranych, systemowych podobszarach niestety nie musi być wystarczającą receptą na systemowy sukces…