Państwo

Rola państwa jako interesariusza w procesie odbudowy i wzmocnienia polskiego przemysłu i generalnie polskich firm jest nie do przecenienia – szczególnie na tle dotychczasowego, neoliberalnego podejścia do zmian w gospodarce.  Sposób, w jaki państwo wspomaga obecnie oraz planuje wspierać w przyszłości poprzez Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju polskie firmy przemysłowe opisany jest w folderze realizacja wspomagania zmiany, gdzie wymienione są także wspierane sektory aktywności przemysłowej.  

W projekcie Strategii czytamy: „Podejmowane będą działania skierowane do wybranych branż/sektorów. Pierwszym zbiorem sektorów są branże obecnie definiowane jako mające stabilną pozycję rynkową, w tym tradycyjne mające znaczenie dla gospodarki, ze znaczącym udziałem w produkcji, eksporcie czy też wykazujące się wysoką dynamiką wzrostu w obu tych kategoriach” 

Idąc tym tropem, najpewniej nieco więcej uwagi wypadałoby poświęcić wspieraniu i rozwojowi przemysłu elektromaszynowego, który tworzy tradycyjny kościec siły Państwa, i to nie tylko w płaszczyźnie ogólnogospodarczej lecz także militarnej. Pamiętać należy, że wyroby tego przemysłu stanowią największą pozycję w polskim eksporcie za rok 2105. Na drugim miejscu w tym rankingu jest przemysł chemiczny, a na trzeciej pozycji uplasowały się artykuły rolno-spożywcze. 

To tradycyjnie mocno rozwijająca się gałąź przemysłu w krajach wysoko rozwiniętych, a udział produkcji tej gałęzi w PKB jest uznanym wskaźnikiem rozwoju gospodarczego. Przykładowo, w Niemczech przemysł maszynowy, będący podzbiorem elektromaszynowego, generuje 1/15 PKB, w Polsce – 1/50 PKB!

 ——————–

Low price vs low cost: Odbudowa polskiego przemysłu wymaga planowania i realizacji w perspektywie dłuższej niż doraźnej. Dotyczy to działań w skali państwa jak i przedsiębiorców, zarówno w roli kupującego jak i sprzedającego. Stąd m.in. w wyborze dostawców (por. pzp) potrzeba przechodzenia od preferowania ofert najkorzystniejszych kosztowo doraźnie (tj. wg najniższej ceny – low price)  do najkorzystniejszych kosztowo w perspektywie średnio– i długookresowej  (tj. wg kosztów cyklu życia produktu – low cost). Rynek ZP to ponad 100 mld zł rocznie. Efektywne przejście z zapytań o cenę do zapytań o koszt cyklu życia produktu (LCC) a generalnie także w sposób realny do innych kryteriów pozacenowych, przyczyniłoby się w skali średnio- i długookresowej do znacząco bardziej produktywnego wykorzystania tych kwot oraz wzrostu jakości i innowacyjności produktów. Obecna praktyka pokazuje że wielu zamawiających, omijając w wprost zapytania o cenę, stosuje je w dalszym ciągu w SIWZ w sposób mniej lub bardziej zakamuflowany.  

W efekcie zapytań na bazie kosztu cyklu życia produktu uzyskamy:

• lepsze wykorzystanie puli zamówień publicznych
• poprawa efektywności funkcjonowania gospodarki
• zmniejszenie kosztów przedsiębiorstw
• lepsze planowanie wykorzystania zasobów
• wzrost innowacyjności firm projektowo -produkcyjnych
• poprawa konkurencyjności na rynku globalnym
• zmniejszenie podatności na korupcję przy wyborze dostawców, dzięki czemu następuje poprawa:
  • jakości umów kupna /sprzedaży / dzierżawy 
  • efektywności w dochodzeniu uzasadnionych praw i roszczeń stron

Do 2014 r. jednakże przeszło 90% przetargów publicznych było rozstrzyganych w Polsce na bazie najniższej ceny – tj. ca 100 mld zł rocznie. Nowelizacja PZP, która weszła w życie 19.10.2014, nakazująca w wielu przypadkach rozszerzenie koszyka kryteriów, niewiele tu zmieniła: cena stanowi w dalszym ciągu główny czynnik wyboru najkorzystniejszych ofert i rzadko punktowana jest poniżej 90% całości koszyka kryteriów. 

Dla przykładu, badano wyniki przetargów z bazy Grupa Biznes Polska z branży budownictwo drogowe ukazanych się w okresie: 1 stycznia 2015 do 30 kwietnia 2015. Zastosowano tu w koszyku jako komplementarne do ceny, obejmujące ok. 10% koszyka, następujące kryteria pozacenowe:

• Okres gwarancji /rękojmi
• Czas reakcji  
• Termin realizacji
• Termin płatności faktur. 

W badanych przypadkach nie stwierdzono uwzględnienia następujących kryteriów:

• Jakość
• Funkcjonalność
• Koszty eksploatacji 
• Serwis  
• Zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko
• Koszt cyklu życia / koszt posiadania (LCC/TCO)
• Bezpieczeństwo dostaw.

Miarą sukcesów w zmianie z perspektywy państwa jest wzrost wartości w skali ogólnokrajowej. Wartość ta jest wielowymiarowa. Z pewnością PKB nie jest wystarczającym miernikiem wartości zmiany, m.in. nie rozróżniając pomiędzy krajową produkcją firm zagranicznych i firm polskich. 

Jakkolwiek PKB można utrzymywać na wysokim poziomie dzięki inwestycjom zagranicznym, jednakże zdaniem wielu nie ma w historii świata przykładu, żeby państwo zbudowało swoją potęgę głównie poprzez takie inwestycje. W tym kontekście, nie uciekając się do wielkich słów,  szczególną rolę w rozwoju kraju ma wspieranie i rozwój patriotyzmu gospodarczego, korzystając jednocześnie w sposób odpowiedzialny z najlepszych światowych trendów i praktyk gospodarczych, jak np. przemysłowy Internet rzeczy / Przemysł 4.0. 

Uznaną drogą do potęgi danego państwa jest przede wszystkim patriotyzm gospodarczy, tj. strategiczna dbałość o o rozwój narodowej podmiotowości gospodarczej poprzez wspieranie i rozwój inicjatyw firmach krajowych, nie tylko na rynku globalnym ale także, a czasem przede wszystkim na rynku lokalnym („kupujmy krajowe produkty”), nie zaniedbując oczywiście przy tym w grze gospodarczej odpowiedzialnej kooperacji z kapitałem oraz podmiotami zagranicznymi.   

Niezwykle istotnym zadaniem dla państwa jest także przygotowanie i wypromowanie nowego, korzystnego dla społeczeństwa modelu działań i zachowań biznesowych, nie zawierającego dość powszechnie kontestowanych, negatywnych cech obecnego modelu neoliberalnego, opartego o biznesowe gry o sumie zerowej pamiętając, że gospodarka obejmuje producentów i konsumentów. Pobudziłoby to wzrost kapitału społecznego, pozytywną selekcję kadr dla biznesu i w wewnątrz biznesów oraz w sposób zdecydowany upowszechniałoby innowacyjność. Model taki powinien pomagać społeczeństwo integrować i łączyć, przeciwstawiając się jego dzieleniu i antagonizowaniu.